تحقیقی جامع در مورد زرشک

دسته بندي : فنی و مهندسی » کشاورزی
زرشک از جمله درختچه هاي مقاومي است که قابليت رشد و توليد در زمينهاي کم بهره با آب شور را داراست و توجه بيشتر به آن، ضمن بالا بردن ظرفيت توليد محصولات کشاورزي، در حفاظت از خاک منطقه نيز مي تواند موثر باشد. مصرف زرشک به صورت تازه خوري به دليل مزه ترش آن معمول نيست، با تهيه فراورده هاي متنوع نظير مربا، مارمالاد، آبميوه، نوشابه، سس، ژله و... از زرشک ضمن جذب توليد مازاد بر مصرف و ايجاد ارزش افزوده، مي توان آنها را هم به نام ايران به بازارهاي بين المللي معرفي نمود.
زرشک گياهي بومي ايران است و نوع بي دانه آن براي نواحي جنوب خراسان به خصوص قاين و بيرجند شهرتي ايجاد کرده است.
در بعضي منابع در مورد پيشينه تاريخي زرشک و مبدا آن اين طور آمده است که اولين بار شخصي به نام جعفر، کشت و توليد زرشک بي دانه را در روستاي افين از بخش زيرکوه شهرستان قاين بنيان گذاشته است. گفته مي شود وي در زمان ترکمن تازي به اسارت ترکمنها درآمده، ولي ضمن فرار از اسارت، در مسير بازگشت درختچه هاي زرشک بي دانه را مشاهده نموده و پاجوش آن را به روستاي خود منتقل کرده و کشت نموده است. بدين ترتيب به نظر مي رسد، نخستين محل پرورش زرشک بي دانه روستاي افين باشد که داراي قدمت تاريخي است. احتمالا وي اين نوع زرشک را در منطقه شيروان در شمال خراسان مشاهده نموده است.(10)






تيره زرشک Berberidaceae
به صورت گياهان علفي، چندساله با برگهاي هميشه سبز و زود افت، اغلب خاردار و گاهي به صورت درختچه يا حتي درختهاي کوچک ديده مي شوند. معمولا انواع مختلفي از بنزيل ايزوکينولين در اين تيره موجود بوده و بافتهاي آن به علت داشتن بربرين (يک نوع ايزوکينولين) زرد رنگ است. عناصر چوبي داراي صفحات ساده سوراخداري هستند و گاهي اوقات اين بخش هاي سوراخدار به صورت آوندهاي نردباني در يک صفحه مشخص بوده و تعداد محدودي تيغه هاي افقي بين آنهاست. عناصر تراکئيد بدون مجرا همراه با منافذ ساده مي باشد. اشعه هاي مغزي پهن داراي سلولهاي مشابه يا به طور نسبي مشابه مي باشند.
برگها متناوب، ساده يا مرکب (برگهاي زرشک ساده و داراي مفصلي در قاعده پهنک است) و به ندرت قاعده اي است. گاهي اوقات برگها به خار کاهش يافته است. دمبرگ داراي 3، تا تعداد زيادي دستجات آوندي است که تشکيل يک قوس و يا دو حلقه را مي دهند، استيپول وجود نداشته و يا تحليل رفته است.گلها منظم، کامل، منفرد يا مجتمع به صورت خوشه، سنبله و يا شکل هايي از پانيکول يا گرزن است. دمگل ها اغلب به طرف قاعده تا شده است. نوع گلها پاييني بوده و گرده افشاني در آنها توسط حشرات انجام مي شود. قطعات گل معمولا دوتايي يا سه تايي بوده و در دو رديف قرار دارند. هر گل داراي 4 تا 6 کاسبرگ براکته مانند در دو رديف مي باشد. گلبرگهاي داخلي بيشتر پرچمهاي تحليل رفته گلبرگ مانند هستند که توليد نوش مي کنند. تعداد پرچمها 4 عدد يا بيشتر است ولي اغلب 6 عدد مي باشد و معمولا مقابل گلبرگهاي داراي نوش هستند. کيسه هاي گرده بساک معمولا 4 عدد است. مادگي يک برچه اي است ولي گاهي دو تا سه برچه اي به نظر مي رسد. تخمدان از نوع بالايي است و تخمک از نوع واژگون يا نيمه واژگون است و تعداد زيادي از آنها ممکن است در حاشيه تخمدان روي جفت ضخيمي قرار گيرند. خامه برجسته بوده و داراي 3 لوب مي باشد. ميوه بيشتر سته حبه اي است.
اين تيره شامل 15 جنس و 650 گونه بوده و بيشتر در مناطق معتدله نيمکره شمالي پراکنده است. مهمترين جنس هاي تيره زرشک عبارتند از زرشک (500 گونه)، ماهونيا(100 گونه) و پودوفيلوم. اين هر سه جنس داراي مبناي کروموزومي 7 مي باشند.(6و12)

جنس زرشک
زرشک بزرگترين جنس در اين تيره مي باشد . فسيل اين جنس از دوره پلئيستوسن شناخته شده است. رنگ و شکل پوست شاخه ها با افزايش سن درخت تغيير مي کند. رنگ پوست شاخه ها از زرد تا قهوه اي و خاکستري و ارغواني متغير است. شاخه هاي يکساله معمولا زرد رنگند و شاخه هاي بلند تيغهاي فراوان دارند. برگها متناوب، ساده، خزان کننده و گاهي هميشه سبز است و داراي دمبرگهايي است که بخشي از پهنک معمولا در طرفين آن قرار داشته و باريک مي شود. ساقه آن خاردار بوده و خارها ممکن است منفرد، سه شاخه و يا گاهي 5 شاخه باشد. اين خارها از تغيير شکل برگها حاصل شده اند.
گلها منظم، دوجنسي، اغلب مجتمع از نوع خوشه کاذب يا گرزن يا گاهي پانيکول و به ندرت منفرد است. گلهاي مجتمع کم و بيش حالت آويخته دارد. گلها معمولا در ارديبهشت يا خرداد شکفته مي شوند، گلپوشها سه تايي و در دو رديف قرار دارند، يعني داراي 6 کاسبرگ و6 گلبرگ مي باشند. گلها از نوع پائيني و زودريز مي باشند، آرايش گلپوشها از نوع هم پوش Imbricate)) است. معمولا 1 تا 2 رديف غده هاي شهدزا روي